Quá trình hình thành và phát triển đàn guitar ở Việt Nam

Quá trình hình thành và phát triển đàn guitar ở Việt Nam

Quá trình hình thành

Câu hỏi Đàn guitar xuất hiện ở Việt Nam từ khi nào là một câu hỏi khó. Theo giả thuyết hiện nay thì nhiều người cho rằng đàn guitar đã xuất hiện ở Việt Nam vào đầu thế kỷ 19, khi mà các cố đạo Tây Ban Nha du nhập vào Việt Nam. Nhưng thời gian chính xác là nă 1920, lúc đó mới bắt đầu có người Việt Nam chơi đàn guitar.

Các nghệ sỹ cải lương chính là những người đầu tiên chơi guitar ở Việt Nam. Họ đã sáng tạo ra cây guitar với phím lõm, làm phong phú thêm cho các sản phẩm về guitar. Loại guitar này được sử dụng rộng rãi trong âm nhạc tài tử Nam Bộ vào trước năm 1945, những nghệ sỹ có tên tuổi vào thời gian đó như là Tư Khơi, Ba Kéo… Guitar phím lõm được khoét lõm ở phím đàn và lên dây theo âm giai ngũ cung để phù hợp với nhạc cãi lương ở Nước ta.

Bắt đầu từ năm 1930, cùng với việc tân nhạc được phát triển nên số lượng người chơi guitar theo đó cũng tăng lên. Nhiều tên tuổi người Việt đã xuất hiện trên thế giới như Phan Văn Trường, Canh Thân… Những người này đều tự học và không được đào tạo cho nên làm ảnh hưởng tới sự phát triển của guitar ở Việt Nam, các hình thức biểu diễn mang tính tự phát.

Vào năm 1932, ở làm Đào Xá (Hà Nội), xuất hiện cây đàn guitar đầu tiên do người Việt làm. Từ đó xuất hiện thêm nhiều cửa hiệu làm đàn như Nhạc Sơn, Kim Thanh, Tạ Tấn…
Quá trình phát triển

Với đặc tính dễ chơi, dễ học và gọn nhẽ, từ năm 1940, đàn guitar đã giành được vị thế quan trọng trong âm nhạc Việt Nam thời đó, và trở thành người bạn thân thiết của giới nhạc sĩ kháng chiến, học sinh sinh viên và người yêu nhạc khác. Nhiều tác giả nổi tiếng xuất hiện vào thời gian này như Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Phạm Duy, Văn Ký, Hoàng Vân, Trọng Bằng, Văn Chung, Tô Vũ, Nguyễn Văn Tí...

Thời kỳ trước 1975

Tuy nhiên, vì chiến tranh đất nước bị chia cắt, nên guitar cũng vì thế trở nên thăng trầm. Dần dần có sự phân hoá rõ rệt tại hai miền Nam - Bắc của đất nước. Tại mỗi miền, guitar có những đặc thù nhất định.

Tại miền Bắc, guitar đã chính thức được chấp nhận 1 cách rộng rãi với sự ra đời của môn học guitar trong khóa đầu tiên của người Âm nhạc Việt Nam.

Nhạc phẩm và sách giáo khoa có giá trị được biên soạn cho guitar được xuất bản một cách rộng rãi. Hầu hết các trung tâm nghệ thuật, chẳng hạn như nhà văn hoá đều có các lớp dạy đàn guitar. Buổi trình diễn guitar độc tấu đầu tiên ra mắt công chúng tại Hà Nội năm 1973 đã được hoan nghênh nhiệt liệt.

Sự mở rộng phát triển của guitar dần dần đã tạo nên lớp nghệ sỹ trẻ mới bên cạnh những đàn anh đi trước như Tạ Tấn, Hải Thoại, Đỗ Trường Giang, Vũ Bảo Lâm, Quang Khôi, Phạm Văn Phúc, Nguyễn Văn Ti, Nguyễn Quang Tôn, ...
 

​

​

Nhưng với điều kiện đất nước có chiến tranh, thiếu bài bản và điều kiện tổ chức, thiếu cả sự liên hệ với nền nghệ thuật guitar thế giới, và thiếu cả nghệ sĩ guitar bậc thầy được đào tạo chính quy nên nghệ thuật guitar ở miền Bắc lúc đó phát triển chậm và không đều.

Ở miền Nam, sự phát triển của guitar có phần thuận lợi hơn. Đàn guitar được đưa vào chương trình giảng dạy của trường Quốc gia Âm nhạc Huế và trường Quốc gia Âm nhạc Sài Gòn từ 1956. Guitar từ chỗ phổ biến ở phòng trà, dần dần đã đi vào đời sống thường nhật. Có rất nhiều dòng guitar cùng song song tồn tại và hỗ trợ cho nhau rất tốt như guitar cổ điển, guitar flamenco, guitar jazz. Một vài tên tuổi nổi tiếng trong thời kỳ này phải kể đến Đỗ Đình Phương, Trương Huệ Mẫn, Võ Tá Hân, Hoàng Bửu, Trần Văn Phú hay Hoàng Liêm, Văn Trổ...

Thời kỳ sau 1975

Đất nước thống nhất, nghệ sỹ guitar ở hai miền có dịp gặp nhau, trao đổi kinh nghiệm, bài bản và kỹ thuật. Từ đó tạo cơ sở cho nền nghệ thuật guitar non trẻ của Việt Nam có dịp phát triển lên một trình độ mới.

Chính từ những cuộc biểu diễn khá đều đặn trong thập niên 1980 tại thính phòng nhỏ của Nhà văn hóa quận Phú Nhuận mà công chúng yêu nhạc cổ điển Sài Gòn đã biết đến một loạt tên tuổi mới của làng guitar như Phạm Quang Huy, Châu Đăng Khoa, Nguyễn Thái Cường, Huỳnh Hữu Đoan, Dương Kim Dũng,... có cả những nghệ sĩ nữ tài năng như Ngô Thị Minh, Nguyễn Thị Phi Loan...

Thập niên 1980 cũng có thể nói là giai đoạn chín mùi về tài năng và đỉnh cao về nghệ thuật của Phùng Tuấn Vũ một trong những nghệ sĩ guitar hàng đầu Việt Nam và là người góp phần đào tạo hàng loạt tên tuổi mới của guitar Việt Nam sau nàỵ. Trong khi đó, ở Hà Nội cũng xuất hiện những tài năng mới đầy triển vọng như Đặng Ngọc Long, Phan Đình Tân, Phạm Văn Phương, Nguyễn Lan Anh... Trong số những cái tên vừa kể, Đặng Ngọc Long, được tu nghiệp ở Đông Đức, là nghệ sĩ guitar (guitarist) đầu tiên của Việt Nam được theo học tại một quốc gia có nền nghệ thuật guitar phát triển.

Hiện tại

Kể từ sau năm 1990, guitar cổ điển cũng như nghệ thuật guitar nói chung dường như bước vào thoái trào. Giới guitar cổ điển chỉ còn gói gọn trong các nhạc viện. Những nghệ sỹ lớn hầu hết đều chuyển sang chơi nhạc nhẹ hoặc rời ra nước ngoài. Nghề làm đàn guitar, vĩ cầm, mandoline… cũng đang ngày càng tàn lụi, cả Sài Gòn chỉ còn khoảng 10 điểm sản xuất đàn với 2 – 3 nghệ nhân sống chết với nghề. Và hiếm hoi lắm người ta mới tìm được một thương hiệu guitar nghiêm túc tại Sài Gòn nói riêng và Việt Nam nói chung.
 

​

​

Tuy nhiên guitar vẫn luôn có chỗ trong lòng công chúng yêu nhạc. Rất nhiều cuộc thi có quy mô đã được tổ chức. Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, mạng Internet, sự giao lưu của những người yêu guitar đã không bị giới hạn trong một vùng cụ thể mà có thể thường xuyên tìm hiểu trao đổi học hỏi với bên ngoài.